Tra từ: giải - Từ điển Hán Nôm

U+5DB0, tổng 16 nét, bộ sơn 山 (+13 nét)
phồn & giản thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

khe suối trong núi

Từ điển trích dẫn

1. (Danh) Khe suối trong núi.
2. (Danh) “Giải Cốc” 嶰谷 tên hang núi ở Côn Lôn. § Cũng gọi là “Giải Cốc” 解谷, “Hải Cốc” 澥谷.

Từ điển Thiều Chửu

① Trong khoảng khe suối trong núi.
② Tên một cái hang.

Từ điển Trần Văn Chánh

① Khoảng khe suối trong núi;
② [Jiâ] Tên một cái hang.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Khe núi.

Tự hình 1

Chữ gần giống 4

𡽖𧴛𢖆𠿇

Không hiện chữ?

廨

giải [giới]

U+5EE8, tổng 16 nét, bộ nghiễm 广 (+13 nét)
phồn & giản thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

sở công, dinh quan

Từ điển trích dẫn

1. (Danh) Sở công, dinh quan, quan thự. ◇Liêu trai chí dị 聊齋志異: “Tịch tòng Nhị Lang chí nhất quan giải” 席從二郎至一官廨 (Tịch Phương Bình 席方平) Tịch theo Nhị Lang đến một dinh thự.
2. § Cũng đọc là “giới”.

Từ điển Thiều Chửu

① Sở công, dinh quan ở. Cũng đọc là chữ giới.

Từ điển Trần Văn Chánh

(văn) Sở công, công sở, dinh quan.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nhà để quan tới lo việc công. Dinh quan làm việc.

Tự hình 2

Dị thể 1

Chữ gần giống 1

Từ ghép 1

U+61C8, tổng 16 nét, bộ tâm 心 (+13 nét)
phồn & giản thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

lười nhác

Từ điển trích dẫn

1. (Danh) Trễ lười, biếng nhác. ◇Pháp Hoa Kinh 法華經: “Vô hữu nhất nhân, nhược thân nhược tâm nhi sinh giải quyện” 無有一人, 若身若心而生懈倦 (Tự phẩm đệ nhất 序品第一) Không có một người nào, hoặc là thân hoặc là tâm, mà sinh lười mỏi.
2. (Tính) Mệt mỏi, bạc nhược. ◇Lưu Hướng 劉向: “Tích tiên quân Hoàn Công thân thể đọa giải” 昔先君桓公身體墮懈 (Thuyết uyển 說苑, Quân đạo 君道) Khi xưa tiên quân (vua triều trước) Hoàn Công thân thể bạc nhược.

Từ điển Thiều Chửu

① Trễ lười.

Từ điển Trần Văn Chánh

Buông lỏng, trễ lười, rời rạc, uể oải: 堅持不懈 Kiên trì không ngã lòng, bền bỉ.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lười biếng. Uể oải.

Tự hình 4

Dị thể 3

解𠢲𢢣

Không hiện chữ?

Chữ gần giống 8

𨼬𦏘𢶷獬澥䉏𧞊𠎿

Không hiện chữ?

Từ ghép 3

檞

giải

U+6A9E, tổng 17 nét, bộ mộc 木 (+13 nét)
phồn & giản thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

cây giải (có lõi như cây thông)

Từ điển Trần Văn Chánh

(văn) Cây giải (có lõi như cây thông).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên loài cây gần giống cây thông.

Tự hình 1

Chữ gần giống 2

𤛳獬

Không hiện chữ?

澥

giải [hải]

U+6FA5, tổng 16 nét, bộ thuỷ 水 (+13 nét)
phồn & giản thể, hình thanh

Từ điển trích dẫn

1. (Danh) Biển lấn vào trong đất liền. § Ngày xưa gọi “Bột Hải” 渤海 là “Bột Giải” 渤澥.
2. (Động) Thêm nước vào hồ hay keo cho loãng (tiếng địa phương bắc Trung Quốc). ◎Như: “tương hồ hải liễu” 漿糊澥了 đem hồ pha cho loãng rồi.

Từ điển Thiều Chửu

① Bột giải 渤澥 vũng bể, chỗ bể chia ngành khác. Như vũng bể tỉnh Liêu Ðông gọi là bột hải 渤海.

Từ điển Trần Văn Chánh

① Vữa (từ đặc biến thành lỏng): 粥澥了 Cháo vữa rồi;
② (khn) Pha loãng ra: 糨糊太稠，加上點水澥一澥 Hồ đặc quá, cho tí nước vào để loãng ra.

Tự hình 1

Chữ gần giống 8

𦏘𢶷獬懈䉏𨼬𧞊𠎿

Không hiện chữ?

獬

giải [hải]

U+736C, tổng 16 nét, bộ khuyển 犬 (+13 nét)
phồn & giản thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

(xem: giải trĩ 獬豸)

Từ điển trích dẫn

1. (Danh) § Xem “giải trãi” 獬豸.

Từ điển Thiều Chửu

① Giải trại 獬豸 một giống thú, ngày xưa nói rằng con giải trại tính nó ngay thẳng thấy ai đánh nhau thì nó húc kẻ trái, nghe người bàn bạc thì nó cắn bên bất chính, vì thế cho nên các quan ngự sử dùng lông nó làm áo, lấy ý rằng hay sửa trừ bọn gian tà vậy. Cũng đọc là chữ hải.

Từ điển Trần Văn Chánh

① Chó Bắc Kinh;
② Con giải (một giống thú theo truyền thuyết, biết phân biệt phải trái).

Tự hình 2

Dị thể 7

𠎿𢖆𤛳𦎈𦏘𧳊𧴛

Không hiện chữ?

Chữ gần giống 9

𦏘𢶷澥懈䉏𨼬𧞊𠎿檞

Không hiện chữ?

Từ ghép 2

繲

giải

U+7E72, tổng 19 nét, bộ mịch 糸 (+13 nét)
phồn thể, hình thanh

Từ điển trích dẫn

1. (Động) Giặt quần áo.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giặt rũ quần áo.

Tự hình 1

Dị thể 2

挫𰬽

Không hiện chữ?

Chữ gần giống 5

𧴛𥎎𤛳𤐃𢖆

Không hiện chữ?

薢

giải

U+85A2, tổng 16 nét, bộ thảo 艸 (+13 nét)
phồn & giản thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

(xem: tỳ giải 萆薢)

Từ điển trích dẫn

1. (Danh) “Tì giải” 萆薢: xem “tì” 萆.

Từ điển Thiều Chửu

① Tì giải 萆薢. Xem chữ tì 萆.

Từ điển Trần Văn Chánh

Xem 萆薢.

Tự hình 1

Từ ghép 1

蟹

giải

U+87F9, tổng 19 nét, bộ trùng 虫 (+13 nét)
phồn & giản thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

con cua

Từ điển trích dẫn

1. (Danh) Con cua.

Từ điển Thiều Chửu

① Con cua.

Từ điển Trần Văn Chánh

(Con) cua. Cv. 蠏.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Con cua.

Tự hình 2

Dị thể 3

䲒蠏𩼠

Không hiện chữ?

Từ ghép 2

蠏

giải

U+880F, tổng 19 nét, bộ trùng 虫 (+13 nét)
hình thanh

Từ điển trích dẫn

1. (Danh) Con cua. § Cũng như “giải” 蟹.

Tự hình 1

Dị thể 1

蟹

Không hiện chữ?

Chữ gần giống 2

𧴛𤐃

Không hiện chữ?

解

giải [giái, giới]

U+89E3, tổng 13 nét, bộ giác 角 (+6 nét)
phồn & giản thể, hội ý

Từ điển phổ thông

1. cởi (áo)
2. giải phóng, giải toả
3. giảng giải
4. giải đi, dẫn đi

Từ điển trích dẫn

1. (Động) Bửa, mổ, xẻ. ◎Như: “giải mộc” 解木 xẻ gỗ, “giải phẩu” 解剖 mổ xẻ. ◇Trang Tử 莊子: “Bào Đinh vị Văn Huệ Quân giải ngưu” 庖丁為文惠君解牛 (Dưỡng sanh chủ 養生主) Bào Đinh mổ bò cho Văn Huệ Quân.
2. (Động) Cởi, mở ra. ◎Như: “giải khấu tử” 解扣子 mở nút ra, “giải khai thằng tử” 解開繩子 cởi dây ra, “giải y” 解衣 cởi áo, “cố kết bất giải” 固結不解 quấn chặt không cởi ra được. ◇Nguyễn Du 阮攸: “Thôi thực giải y nan bội đức” 推食解衣難背德 (Độ Hoài hữu cảm Hoài Âm Hầu 渡淮有感淮陰侯) Cái đức nhường cơm sẻ áo, khó mà làm phản được.
3. (Động) Tiêu trừ, làm cho hết. ◎Như: “giải vi” 解圍 phá vòng vây, “giải muộn” 解悶 làm cho hết buồn bực, “giải khát” 解渴 làm cho hết khát.
4. (Động) Tan, vỡ, phân tán. ◎Như: “giải thể” 解體 tan vỡ, sụp đổ, “thổ băng ngõa giải” 土崩瓦解 đất lở ngói tan (ví dụ sự nhân tâm li tán).
5. (Động) Trình bày, phân tách, làm cho rõ, thuyết minh. ◎Như: “giảng giải” 講解 giảng cho rõ, “giải thích” 解釋 cắt nghĩa, “biện giải” 辯解 biện minh.
6. (Động) Hiểu, nhận rõ được ý. ◎Như: “liễu giải” 了解 hiểu rõ, “đại hoặc bất giải” 大惑不解 hồ đồ, mê hoặc, chẳng hiểu gì cả.
7. (Động) Bài tiết (mồ hôi, đại tiện, tiểu tiện). ◎Như: “tiểu giải” 小解 đi tiểu.
8. § Ghi chú: Trong những nghĩa sau đây, nguyên đọc là “giái”, nhưng ta đều quen đọc là “giải”.
9. (Động) Đưa đi, áp tống. ◎Như: “áp giải tội phạm” 押解罪犯 áp tống tội phạm, “giái hướng” 解餉 đem lương đi.
10. (Động) Thuê, mướn. ◇Cảnh thế thông ngôn 警世通言: “Đương nhật thiên sắc vãn, kiến nhất sở khách điếm, tỉ muội lưỡng nhân giải liễu phòng, thảo ta phạn khiết liễu” 當日天色晚, 見一所客店, 姊妹兩人解了房, 討些飯喫了 (Vạn Tú Nương cừu báo 萬秀娘仇報) Hôm đó trời tối, thấy một khách điếm, chị em hai người thuê phòng, ăn uống qua loa một chút.
11. (Động) Cầm cố. ◇Sơ khắc phách án kinh kì 初刻拍案驚奇: “Vãng điển phô trung giải liễu kỉ thập lạng ngân tử” 往典鋪中解了幾十兩銀子 (Quyển thập tam) Đến tiệm cầm đồ, đem cầm được mấy chục lạng bạc.
12. (Danh) Tên một thể văn biện luận.
13. (Danh) Lời giải đáp. ◎Như: “bất đắc kì giải” 不得其解 không được lời giải đó.
14. (Danh) Kiến thức, sự hiểu biết. ◎Như: “độc đáo đích kiến giải” 獨到的見解 quan điểm độc đáo.
15. (Danh) Thi hương trúng cách (đỗ) gọi là “phát giải” 發解, đỗ đầu khoa hương gọi là “giải nguyên” 解元.
16. (Danh) Quan thự, chỗ quan lại làm việc.
17. (Danh) Họ “Giải”.
18. Một âm là “giới”. (Danh) “Giới trãi” 解廌 một con thú theo truyền thuyết, biết phân biệt phải trái. § Còn viết là 獬豸.
19. § Ghi chú: Ta quen đọc là “giải” cả.

Từ điển Thiều Chửu

① Bửa ra, mổ ra. Dùng cưa xẻ gỗ ra gọi là giải mộc 解木. Mổ xẻ người để chữa bệnh gọi là giải phẩu 解剖.
② Cổi ra. Như cố kết bất giải 固結不解 quấn chặt không cổi ra được. Tiêu tan mối thù oán cũng gọi là giải. Như khuyến giải 勸解 khuyên giải, hoà giải 和解 giải hoà, v.v.
③ Tan. Lòng người lìa tan gọi là giải thể 解體. Có khi gọi là thổ băng ngoã giải 土崩瓦解 đất lở ngói tan, nói ví dụ sự nhân tâm li tán như nhà đổ vậy.
④ Phân tách cho rõ lẽ rõ sự. Như tường giải 詳解 giải nghĩa tường tận, điều giải 條解 phân tách ra từng điều v.v.
⑤ Hiểu biết, nhận rõ được ý cũng gọi là giải. Vì thế ý thức gọi là kiến giải 見解.
⑥ Hết một khúc nhạc gọi là nhất giải 一解.
⑦ Nhà làm thuốc cho thuốc ra mồ hôi khỏi bệnh gọi là hãn giải 汗解. Tục gọi đi ỉa là đại giải 大解, đi đái là tiểu giải 小解.
⑧ Cổi ra, lột ra. Như giải y 解衣 cổi áo, lộc giác giải 鹿角解 hươu trút sừng. Nguyễn Du 阮攸: Thôi thực giải y nan bội đức 推食解衣難背徳 Cái đức nhường cơm sẻ áo, khó mà làm phản được.
⑨ Thông suốt.
⑩ Thôi, ngừng.
⑪ Cắt đất.
⑫ Một âm là giới. Giới trãi 解廌 một con thú giống như con hươu mà có một sừng, có khi viết là 獬豸.
⑬ Lại một âm là giái. Ðiệu đi, như giái phạm 解犯 giải tù đi, giái hướng 解餉 đem lương đi, v.v.
⑭ Thi hương trúng cách (đỗ) gọi là phát giái 發解, đỗ đầu khoa hương gọi là giái nguyên 解元. Ta quen đọc là chữ giải cả.

Từ điển Trần Văn Chánh

Áp giải, đưa đi: 把俘虜解到縣城 Áp giải tù binh tới huyện lị. Xem 解 [jiâ], [xiè].

Từ điển Trần Văn Chánh

① Cởi... ra, tháo... ra, gỡ... ra, mở... ra, mổ, bửa ra, xẻ ra: 解衣服 Cởi quần áo; 解開繩扣兒 Tháo nút dây; 解木 Xẻ gỗ; 解牛 Mổ bò;
② Tan: 瓦解 Tan rã; 雪已融解 Tuyết đã tan;
③ Giải bỏ, giải trừ, làm cho hết, đỡ, bãi: 解饞 Đỡ thèm; 解餓 Đỡ đói; 解職 Bãi chức;
④ Giải thích: 解答問題 Giải đáp vấn đề;
⑤ Hiểu: 令人費解 Khiến người ta khó hiểu;
⑥ Bài tiết ra, đại tiện, tiểu tiện: 小解 Đi tiểu;
⑦ Giải bài toán. Xem 解 [jié], [xiè].

Từ điển Trần Văn Chánh

① (khn) Hiểu rõ: 解不開這個道理 Không sao hiểu rõ được lẽ đó;
② [Xiè] (Họ) Giải. Xem 解 [jiâ], [jiè].

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cắt xé ra — Làm chia lìa ra — Chảy thành nước. Chẳng hạn Dung giải — Thoát khỏi. Chẳng hạn Giải thoát — Cởi bỏ đi. Trừ đi — Đi tiểu tiện — Nói rõ ra.

Tự hình 5