Từ điển Hán Nôm

Có 15 kết quả:

乂 nghệ • 呓 nghệ • 囈 nghệ • 埶 nghệ • 槸 nghệ • 羿 nghệ • 艺 nghệ • 艾 nghệ • 蓺 nghệ • 藝 nghệ • 褹 nghệ • 襼 nghệ • 詣 nghệ • 誽 nghệ • 诣 nghệ

1/15

U+4E42, tổng 2 nét, bộ triệt 丿 (+1 nét)
phồn & giản thể, tượng hình

Từ điển phổ thông

1. cắt cỏ
2. cai trị được dân yên
3. tài giỏi

Từ điển trích dẫn

1. (Động) Cắt cỏ. § Nguyên là chữ “ngải” 刈.
2. (Động) Trị, cai trị. ◇Hàn Dũ 韓愈: “Mẫn kì thì chi bất bình, nhân chi bất nghệ, đắc kì đạo bất cảm độc thiện kì thân, nhi tất dĩ kiêm tế thiên hạ dã” 閔其時之不平, 人之不乂, 得其道不敢獨善其身, 而必以兼濟天下也 (Tránh thần luận 爭臣論) Thương cho thời không được thái bình, người dân không được yên trị, đạt đạo rồi mà không dám "độc thiện kì thân" (*), phải đem thân ra giúp khắp thiên hạ. § Ghi chú: (*) Thành ngữ nghĩa là: Khi bất đắc chí thì chỉ riêng giữ thân mình cho trong sạch.
3. (Động) Trừng trị, trừng giới. ◇Tân Đường Thư 新唐書: “Thái Tông tức vị, tật tham lại, dục thống trừng nghệ chi” 太宗即位, 疾貪吏, 欲痛懲乂之 (Bùi Củ truyện 裴矩傳) Thái Tông vừa lên ngôi, ghét quan lại tham ô, muốn hết sức trừng trị.
4. (Tính) Yên định, thái bình. ◇Sử Kí 史記: “Thiên hạ nghệ an” 天下乂安 (Hiếu Vũ bổn kỉ 孝武本紀) Thiên hạ yên định.
5. (Danh) Người tài giỏi. ◇Thư Kinh 書經: “Tuấn nghệ tại quan” 俊乂在官 (Cao Dao Mô 皋陶謨) Người hiền tài làm quan.

Từ điển Thiều Chửu

① Trị, cai trị được dân yên gọi là nghệ.
② Tài giỏi, như tuấn nghệ tại quan 俊乂在官 người hiền tài làm quan.

Từ điển Trần Văn Chánh

① Trị, trị lí, cai trị: 保國乂民 Giữ nước trị dân (Hán thư);
② Yên định, thái bình: 乂安 Bình yên; 朝野安乂 Nơi triều đình chốn thôn quê đều bình yên (Bắc sử: Tề văn Tuyên đế kỉ);
③ Người có tài năng: 俊乂在官 Người hiền tài làm quan; 儁乂盈朝 Người tài năng anh tuấn đầy triều (Tôn Sở: Thạch Trọng Dung dữ Tôn Hạo thư).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cắt cỏ. Làm cỏ — Trị yên — Có tài đức hơn người — Tên gọi tắt tỉnh Nghệ an của Việt Nam.

Tự hình 3

Dị thể 1

Không hiện chữ?

Từ ghép 2

U+5453, tổng 7 nét, bộ khẩu 口 (+4 nét)
giản thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

nói mê, nói sảng

Từ điển trích dẫn

1. Giản thể của chữ 囈.

Từ điển Trần Văn Chánh

Như 囈

Từ điển Trần Văn Chánh

Nói mê, nói sảng (trong lúc ngủ): 夢囈 Nói mê.

Tự hình 2

Dị thể 4

Không hiện chữ?

Chữ gần giống 2

Không hiện chữ?

U+56C8, tổng 21 nét, bộ khẩu 口 (+18 nét)
phồn thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

nói mê, nói sảng

Từ điển trích dẫn

1. (Động) Nói mê, nói sảng (trong giấc ngủ). ◇Phù sanh lục kí 浮生六記: “Vân văn dư ngôn, ý tự sảo thích. Nhiên tự thử mộng trung nghệ ngữ” 芸聞余言, 意似稍釋. 然自此夢中囈語 (Khảm kha kí sầu 坎坷記愁) Vân nghe tôi nói, ý có vẻ nguôi ngoai một chút. Nhưng từ đó hay nói mê sảng trong giấc mơ.

Từ điển Thiều Chửu

① Nói sảng, ngủ nói mê gọi là nghệ ngữ 囆語.

Từ điển Trần Văn Chánh

Nói mê, nói sảng (trong lúc ngủ): 夢囈 Nói mê.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lời nói mê trong giấc ngủ.

Tự hình 2

Dị thể 5

呓寱讛𠾁𡂞

Không hiện chữ?

Chữ gần giống 6

𣡊𢺐讛襼𡂞藝

Không hiện chữ?

U+57F6, tổng 11 nét, bộ thổ 土 (+8 nét)
phồn thể, hội ý

Từ điển phổ thông

1. trồng cây
2. tài năng

Từ điển trích dẫn

1. (Động) Trồng trọt. § Cũng như “nghệ” 藝.
2. (Danh) Nghề, tài năng, kĩ thuật. § Cũng như “nghệ” 藝.
3. Một âm là “thế”. § Xưa mượn dùng làm chữ “thế” 勢.

Từ điển Thiều Chửu

① Vốn là chữ nghệ 藝. Cũng mượn làm chữ thế 勢.

Từ điển Trần Văn Chánh

Như 藝 (bộ 艹).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trồng cây — Một âm là Thế. Xem Thế.

Tự hình 2

Dị thể 4

Không hiện chữ?

U+69F8, tổng 15 nét, bộ mộc 木 (+11 nét)
phồn & giản thể, hình thanh

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cành cây cọ xát vào nhau.

Tự hình 1

Dị thể 2

Không hiện chữ?

Chữ gần giống 1

Không hiện chữ?

U+7FBF, tổng 9 nét, bộ vũ 羽 (+3 nét)
phồn & giản thể, hội ý

Từ điển phổ thông

(tên riêng)

Từ điển trích dẫn

1. (Danh) Tên người. ◎Như: “Hậu Nghệ xạ nhật” 后羿射日 Hậu Nghệ bắn mặt trời.

Từ điển Thiều Chửu

① Tên người (ngươi Nghệ). Hậu Nghệ xạ nhật 后羿射日 Hậu Nghệ bắn mặt trời.

Từ điển Trần Văn Chánh

① Hậu Nghệ (tương truyền là vua nước Hữu Cùng đời Hạ, Trung Quốc);
② [Yì] (Họ) Nghệ.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lông chim gặp gió mà xù lên, dựng lên — Tên người. Thời vua Nghiêu có vị Xạ quan tên Nghệ.

Tự hình 2

Dị thể 4

𢏖𢏗𢏘𦐧

Không hiện chữ?

U+827A, tổng 4 nét, bộ thảo 艸 (+1 nét)
giản thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

tài năng

Từ điển trích dẫn

1. Giản thể của chữ 藝.

Từ điển Trần Văn Chánh

Như 藝

Từ điển Trần Văn Chánh

① (Công) nghệ, nghề, tài nghề, kĩ năng, kĩ thuật: 工藝 Công nghệ;
② Nghệ thuật: 文藝 Văn nghệ;
③ (văn) Trồng: 樹藝五穀 Trồng tỉa ngũ cốc;
④ (văn) Cùng cực;
⑤ (văn) Chuẩn đích;
⑥ (văn) Phân biệt.

Tự hình 2

Dị thể 9

㙯兿埶秇萟蓺藝𡎐𥡩

Không hiện chữ?

Từ ghép 5

nghệ [ngải]

U+827E, tổng 5 nét, bộ thảo 艸 (+2 nét)
phồn & giản thể, hình thanh

Từ điển trích dẫn

1. (Danh) Cây ngải cứu, lá khô dùng chữa bệnh được.
2. (Danh) Chỉ người già, người cao tuổi. ◇Văn tâm điêu long 文心雕龍: “Phàm đồng thiếu giám thiển nhi chí thịnh, trưởng ngải thức kiên nhi khí suy” 凡童少鑒淺而志盛, 長艾識堅而氣衰 (Dưỡng khí 養氣) Phàm trai trẻ xem xét nông cạn mà ý chí mạnh mẽ, người già cả hiểu biết vững vàng nhưng khí lực suy yếu.
3. (Danh) Người xinh đẹp, tươi tắn. ◇Mạnh Tử 孟子: “Tri hiếu sắc tắc mộ thiếu ngải” 知好色則慕少艾 (Vạn Chương thượng 萬章上) Biết hiếu sắc thì thích gái tơ.
4. (Danh) Họ “Ngải”.
5. (Động) Hết, dứt. ◇Thi Kinh 詩經: “Dạ như hà ki? Dạ vị ngải” 夜如何其? 夜未艾 (Tiểu nhã 小雅, Đình liệu 庭燎) Đêm đã thế nào? Đêm chưa dứt.
6. (Động) Nuôi, dưỡng dục. ◇Thi Kinh 詩經: “Lạc chỉ quân tử, Bảo ngải nhĩ hậu” 樂只君子, 保艾爾後 (Tiểu nhã 小雅, Nam san hữu đài 南山有臺) Vui thay những bậc quân tử, Con cháu được dưỡng nuôi yên ổn.
7. Một âm là “nghệ”. § Thông “nghệ” 乂.

Từ điển Thiều Chửu

① Cây ngải cứu. Dùng lá ngải khô quấn thành cái mồi châm lửa cháy rồi đốt vào chỗ đau cho kẻ ốm gọi là cứu 灸.
② Xinh đẹp. Như tri hiếu sắc tắc mộ thiếu ngải 知好色則慕少艾 biết hiếu sắc thì mến gái tơ.
③ Thôi. Sự gì chưa xong gọi là vị ngải 未艾.
④ Già.
⑤ Nuôi.
⑥ Hết.
⑦ Báo đáp.
⑧ Một âm là nghệ. Cắt cỏ.
⑨ Trị yên.

Từ điển Trần Văn Chánh

(văn) ① Trừng trị, trừng phạt: 太甲悔過，自怨自艾Thái Giáp hối lỗi, tự oán mình và trừng phạt mình (Mạnh tử: Vạn Chương hạ);
② Cắt (cỏ), thu hoạch (dùng như 刈, bộ 刂): 使民有所耘艾 Khiến cho dân có chỗ để dọn cỏ và gặt hái (Tuân tử); 一年不艾而百姓饑 Một năm không gặt hái được thì trăm họ đói (Cốc Lương truyện);
③ Chặt (dùng như 刈, bộ 刂): 必三勝，斬將，艾旗 Nhất định sẽ đánh đâu thắng đó, và chém tướng, chặt cờ (Hán thư);
④ Trị yên (dùng như 乂, bộ 丿).

Tự hình 2

Dị thể 3

Không hiện chữ?

U+84FA, tổng 14 nét, bộ thảo 艸 (+11 nét)
phồn thể, hình thanh & hội ý

Từ điển phổ thông

1. trồng cây
2. tài năng

Từ điển trích dẫn

1. Cũng như chữ “nghệ” 藝.

Từ điển Thiều Chửu

① Cũng như chữ nghệ 藝.

Từ điển Trần Văn Chánh

Như 藝.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trồng cây.

Tự hình 1

Dị thể 1

Không hiện chữ?

Chữ gần giống 3

Không hiện chữ?

U+85DD, tổng 18 nét, bộ thảo 艸 (+15 nét)
phồn thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

1. trồng cây
2. tài năng

Từ điển trích dẫn

1. (Danh) Nghề, tài năng, kĩ thuật. ◎Như: “công nghệ” 工藝, “kĩ nghệ” 技藝.
2. (Danh) Đời xưa cho “lễ” 禮, “nhạc” 樂, “xạ” 射 bắn, “ngự” 御 cầm cương cưỡi ngựa, “thư” 書 viết, “số” 數 học về toán: là “lục nghệ” 六藝.
3. (Danh) Văn chương. ◇Liêu trai chí dị 聊齋志異: “Tri chế nghệ phủ?” 知制藝否 (Lục phán 陸判) Có rành văn chương cử nghiệp không?
4. (Danh) Hạn độ, giới hạn. ◇Quốc ngữ 國語: “Tham dục vô nghệ” 貪慾無藝 (Tấn ngữ bát 晉語八) Tham muốn không hạn độ.
5. (Danh) Họ “Nghệ”.
6. (Động) Trồng. ◇Mạnh Tử 孟子: “Thụ nghệ ngũ cốc” 樹藝五穀 (Đằng Văn Công thượng 滕文公上) Trồng trọt năm giống thóc.

Từ điển Thiều Chửu

① Nghề, tài năng, học vấn, kĩ thuật đều gọi là nghệ. Ðời xưa cho lễ 禮, nhạc 樂, xạ 射 bắn, ngự 御 cầm cương cưỡi ngựa, thư 書 viết, số 數 học về toán: là lục nghệ 六藝 sáu nghệ.
② Văn. Như các sách vở gọi là nghệ văn chí 藝文志.
③ Trước. Như nghệ tổ 藝祖, cũng như ta nói thuỷ tổ 始祖.
④ Trồng. Như thụ nghệ ngũ cốc 樹藝五穀 trồng tỉa năm giống thóc.
⑤ Cùng cực.
⑥ Chuẩn đích.
⑦ Phân biệt.

Từ điển Trần Văn Chánh

① (Công) nghệ, nghề, tài nghề, kĩ năng, kĩ thuật: 工藝 Công nghệ;
② Nghệ thuật: 文藝 Văn nghệ;
③ (văn) Trồng: 樹藝五穀 Trồng tỉa ngũ cốc;
④ (văn) Cùng cực;
⑤ (văn) Chuẩn đích;
⑥ (văn) Phân biệt.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sự tài giỏi, khéo léo – Trồng trọt — Việc làm đòi hỏi sự khéo léo.

Tự hình 6

Dị thể 9

㙯兿埶秇艺萟蓺𡎐𥡩

Không hiện chữ?

Chữ gần giống 6

𣡊𢺐讛襼囈㙯

Không hiện chữ?

Từ ghép 17

U+8939, tổng 16 nét, bộ y 衣 (+11 nét)
phồn thể, hình thanh

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cái vạt áo.

Tự hình 1

Dị thể 1

Không hiện chữ?

Chữ gần giống 1

Không hiện chữ?

U+897C, tổng 23 nét, bộ y 衣 (+18 nét)
phồn thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

tay áo

Từ điển trích dẫn

1. (Danh) Tay áo. § Cũng như “mệ” 袂.

Từ điển Thiều Chửu

① Tay áo. Cũng như chữ mệ, duệ 袂.

Từ điển Trần Văn Chánh

Tay áo (dùng như 袂).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cái ống tay áo.

Tự hình 1

Dị thể 2

Không hiện chữ?

Chữ gần giống 5

讛𣡊𢺐囈藝

Không hiện chữ?

U+8A63, tổng 13 nét, bộ ngôn 言 (+6 nét)
phồn thể, hình thanh & hội ý

Từ điển phổ thông

đến tận nơi

Từ điển trích dẫn

1. (Động) Đến thăm, yết kiến, bái phỏng. ◎Như: “xu nghệ” 趨詣 đến thăm tận nơi. ◇Đào Uyên Minh 陶淵明: “Cập quận hạ, nghệ thái thú, thuyết như thử” 及郡下, 詣太守, 說如此 (Đào hoa nguyên kí 桃花源記) Ðến quận, vào yết kiến quan Thái thú kể lại sự tình.
2. (Động) Đến. ◇Pháp Hoa Kinh 法華經: “Thị thời chư Phạm Thiên Vương, tức các tương nghệ, cộng nghị thử sự” 是時諸梵天王, 即各相詣, 共議此事 (Hóa thành dụ phẩm đệ thất 化城喻品第七) Lúc đó các vị Phạm Thiên Vương liền đi đến nhau để chung bàn việc đó.
3. (Danh) Cái cõi đã tới, trình độ. ◎Như: “học thuật tháo nghệ” 學術造詣 chỗ đã học hiểu tới, trình độ học thuật.

Từ điển Thiều Chửu

① Đến, đến thẳng tận nơi gọi là nghệ. Như xu nghệ 趨詣 đến thăm tận nơi.
② Cái cõi đã tới. Như học thuật tháo nghệ 學術造詣 chỗ đã học hiểu tới, trình độ học thuật.

Từ điển Trần Văn Chánh

① (cũ) Đến, tới: 詣前問安 Đến tận nơi thăm hỏi; 詣阮攸陵墓參謁 Tới viếng mộ Nguyễn Du;
② Chỗ đã đạt tới, trình độ (nghệ thuật, kĩ thuật...): 學術造詣 Trình độ học thuật; 藝術造詣很深 Trình độ nghệ thuật rất cao.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tới. Đến.

Tự hình 2

Dị thể 1

Không hiện chữ?

U+8ABD, tổng 15 nét, bộ ngôn 言 (+8 nét)
phồn thể, hình thanh

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dò xét. Dọ hỏi.

Tự hình 2

Dị thể 3

Không hiện chữ?

Chữ gần giống 1

Không hiện chữ?

U+8BE3, tổng 8 nét, bộ ngôn 言 (+6 nét)
giản thể, hình thanh & hội ý

Từ điển phổ thông

đến tận nơi

Từ điển trích dẫn

1. Giản thể của chữ 詣.

Từ điển Trần Văn Chánh

① (cũ) Đến, tới: 詣前問安 Đến tận nơi thăm hỏi; 詣阮攸陵墓參謁 Tới viếng mộ Nguyễn Du;
② Chỗ đã đạt tới, trình độ (nghệ thuật, kĩ thuật...): 學術造詣 Trình độ học thuật; 藝術造詣很深 Trình độ nghệ thuật rất cao.

Từ điển Trần Văn Chánh

Như 詣

Tự hình 2

Dị thể 1

Không hiện chữ?