Từ điển Hán Nôm

1. vin, vịn, bám, kéo, nắm chặt
2. lật mặt

1. (Động) Lôi, kéo. ◎Như: “hướng thượng ban khai” 向上扳開 kéo lên phía trên.
2. (Động) Lật, lay, xoay. ◇Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: “Bảo Ngọc tài tẩu thượng lai, yêu ban tha đích thân tử, chỉ kiến Đại Ngọc đích nãi nương tịnh lưỡng cá bà tử khước cân liễu tiến lai, thuyết: Muội muội thụy giác ni, đẳng tỉnh liễu tái thỉnh lai” 寶玉纔走上來, 要扳他的身子, 只見黛玉的奶娘並兩個婆子卻跟了進來, 說: 妹妹睡覺呢, 等醒了再請來 (Đệ nhị thập lục hồi) Bảo Ngọc vừa đến, định lay thân mình (Đại Ngọc), thì thấy bà vú của Đại Ngọc và hai bà già chạy đến nói: Cô tôi đương ngủ, xin đợi tỉnh dậy hãy trở lại.
3. (Động) Vin, bẻ, uốn. ◎Như: “tiểu thụ chi dị ban” 小樹枝易扳 cành cây nhỏ dễ uốn, “ban đạo” 扳道 quẹo, chuyển hướng đường xe chạy.
4. (Động) Bóp, bấm. ◎Như: “ban thương cơ” 扳槍機 bóp cò súng.
5. (Động) Giúp đỡ.
6. § Cũng đọc là “bản”.

① Vin, kéo.
② Nắm chặt, lật. Dùng tay mà nắm chặt vào chỗ nào hay lật cái gì cho ngửa mặt lên cũng gọi là ban. Cũng đọc là chữ bản.

① Uốn, bẻ, vặn: 扳樹枝 Bẻ cành cây;
② Bấm, bóp: 扳著指頭算一算 Bấm đốt ngón tay, bấm tay; 扳槍機 Bóp cò.

Kéo, vin xuống. Dẫn đi. Như chữ Phan

(1) to pull
(2) to turn (sth) around
(3) to turn around (a situation)
(4) to recoup

1. trừ hết, dọn sạch
2. chuyển đi, dời đi

1. (Động) Trừ hết, dọn sạch.
2. Một âm là “ban”. (Động) Khuân, bưng. ◎Như: “ban động” 搬動 vận chuyển. ◇Thủy hử truyện 水滸傳: “Trang khách ban phạn lai, hựu khiết liễu” 莊客搬飯來, 又喫了 (Đệ ngũ hồi) Trang khách bưng cơm ra, lại ăn hết.
3. (Động) Dời đi. ◎Như: “ban gia” 搬家 dọn nhà, “ban di” 搬移 dời đi chỗ khác. ◇Tây sương kí 西廂記: “Ban chí tự trung, chính cận tây sương cư chỉ” 搬至寺中, 正近西廂居址 (Đệ nhất bổn 第一本, Đệ tam chiết) Dọn vào chùa, được ở ngay dưới mái tây.
4. (Động) Diễn lại, rập theo. ◎Như: “ban diễn cố sự” 搬演故事 diễn lại sự việc.
5. (Động) Xúi giục. ◎Như: “ban lộng thị phi” 搬弄是非 xui nguyên giục bị.

① Trừ hết, dọn sạch.
② Một âm là ban. Dời đi, khuân, như ban di 搬移 dọn dời đi chỗ khác.

① (văn) Trừ hết, dọn sạch;
② Dọn, dời: 他們早就搬走了 Họ đã dọn đi nơi khác từ lâu;
③ Mang, khuân: 把這塊石頭搬開 Khuân hòn đá này đi chỗ khác;
④ Rập (theo), bê: 生搬硬套 Rập khuôn, bê nguyên si.

Bỏ đi. Dời chỗ đi. Dọn nhà. Cũng đọc Ban.

Cũng đọc Bàn.

(1) to move (i.e. relocate oneself)
(2) to move (sth relatively heavy or bulky)
(3) to shift
(4) to copy indiscriminately

1. (Động) Chia. § Cũng như “phân” 分.
2. (Động) Ban bố.
3. (Tính) Văn vẻ sáng láng.

variant of 頒|颁[ban1]

1. lốm đốm
2. sắc lẫn lộn, có pha màu khác

1. (Danh) Rằn, vằn, vết đốm, vệt màu sắc lẫn lộn. ◎Như: “bạch ban” 白斑 bệnh có đốm trắng trên da.
2. (Danh) Vết, ngấn. ◇Tiền Duy Thiện 錢惟善: “Lạc mai phong tế tiểu song hàn, Thạch thượng dư hương điểm điểm ban” 落梅風細小窗寒, 石上餘香點點斑 (Họa quý văn san trai tảo xuân thi 和季文山齋早春詩) Mai rụng gió nhẹ cửa sổ nhỏ lạnh, Trên đá hương thừa phảng phất dấu vết.
3. (Danh) Một phần nhỏ. ◎Như: “tình huống khả kiến nhất ban” 情況可見一斑 tình hình có thể thấy được chút đỉnh.
4. (Tính) Có vằn, có đốm, lang lổ. ◎Như: “ban mã” 斑馬 ngựa vằn, “ban mã tuyến” 斑馬綫 chỗ qua đường có lằn vạch (dành cho người đi bộ). ◇Nguyễn Trãi 阮廌: “Bi khắc tiển hoa ban” 碑刻蘚花斑 (Dục Thúy sơn 浴翠山) Bia khắc đã lốm đốm rêu.
5. (Tính) Tạp loạn.

① Lang tổ.

① Rằn, vằn, chấm, vết, đốm, loang lổ: 白斑 Đốm trắng;
② Có vằn, có đốm... 斑馬 Ngựa vằn.

Màu sắc lẫn lộn.

(1) spot
(2) colored patch
(3) stripe
(4) spotted
(5) striped
(6) variegated

(xem: ban lan 斒斕)

1. (Tính) § Xem “ban lan” 斒斕.

① Ban lan 斒斕 sặc sỡ.

(văn) ① Sặc sỡ, nhiều màu;
② Rực rỡ, lộng lẫy, chói lọi.

Xem Ban lan 斒斕.

(1) variegated
(2) striped
(3) marbled

1. lớp học
2. ca làm việc, buổi làm việc
3. toán, tốp, đoàn
4. gánh hát, ban nhạc

1. (Động) Ngày xưa, chia ngọc làm hai phần, cho hai bên giữ làm tín vật. ◇Thư Kinh 書經: “Ban thụy vu quần hậu” 班瑞于群后 (Thuấn điển 舜典) Chia ấn ngọc (dùng làm tín vật) cho các vua chư hầu.
2. (Động) Bày, trải ra. ◎Như: “ban kinh” 班荊 trải chiếu kinh ra đất để ngồi. Sở Thanh Tử 楚聲子 gặp Ngũ Cử 伍舉 trên đường, lấy cành cây kinh ra ngồi nói chuyện gọi là “ban kinh đạo cố” 班荊道故 trải cành kinh nói chuyện cũ.
3. (Động) Ban phát, chia cho. ◇Hậu Hán Thư 後漢書: “(Viện) nãi tán tận (hóa thực tài sản) dĩ ban côn đệ, cố cựu, thân y dương cừu, bì khố” (援)乃散盡(貨殖財產)以班昆弟, 故舊, 身衣羊裘, 皮褲 (Mã Viện truyện 馬援傳) (Mã Viện) bèn đem chia hết (hóa thực tài sản) phát cho anh em, bạn thân cũ, áo da cừu, quần da.
4. (Động) Phân biệt. ◎Như: “ban mã chi thanh” 班馬之聲 tiếng ngựa (lìa bầy) phân biệt nhau.
5. (Động) Ban bố. ◇Hậu Hán Thư 後漢書: “Cưỡng khởi ban xuân” 強起班春 (Thôi Nhân liệt truyện 崔駰列傳) Miễn cưỡng ban bố lệnh mùa xuân.
6. (Động) Trở về. ◎Như: “ban sư” 班師 đem quân về.
7. (Động) Ở khắp. ◇Quốc ngữ 國語: “Quân ban nội ngoại” 軍班内外 (Tấn ngữ) Quân đội ở khắp trong ngoài.
8. (Động) Ngang nhau, bằng nhau. ◇Mạnh Tử 孟子: “Bá Di, Y Doãn ư Khổng Tử, nhược thị ban hồ” 伯夷, 伊尹於孔子, 若是班乎 (Công Tôn Sửu thượng 公孫丑上) Bá Di, Y Doãn và Khổng Tử chẳng phải là ngang bằng nhau ư?
9. (Động) Dùng dằng, luẩn quẩn không tiến lên được. ◇Dịch Kinh 易經: “Thừa mã ban như” 乘馬班如 (Truân quái 屯卦) Như cưỡi ngựa dùng dằng luẩn quẩn không tiến lên được.
10. (Danh) Ngôi, thứ, hàng. § Chỗ công chúng tụ hội, chia ra từng “ban” để phân biệt trên dưới. ◎Như: “đồng ban” 同班 cùng hàng với nhau.
11. (Danh) Lớp học, nhóm công tác, đoàn thể nhỏ trong nghề nghiệp, đơn vị nhỏ trong quân đội. ◎Như: “chuyên tu ban” 專修班 lớp chuyên tu, “hí ban” 戲班 đoàn diễn kịch, “cảnh vệ ban” 警衛班 tiểu đội cảnh vệ.
12. (Danh) Lượng từ: nhóm, tốp, chuyến, lớp. ◎Như: “mỗi chu hữu tam ban phi cơ phi vãng Âu châu” 每週有三班飛機飛往歐洲 mỗi tuần có ba chuyến máy bay sang Âu châu, “thập ngũ ban học sanh” 十五班學生 mười lăm lớp học sinh, “tam ban công tác” 三班工作 ba nhóm công tác.
13. (Danh) Họ “Ban”.
14. (Tính) Hoạt động theo định kì. ◎Như: “ban xa” 班車 xe chạy theo định kì.
15. (Tính) Lang lổ. § Thông “ban” 斑. ◇Nguyễn Du 阮攸: “Ngu Đế nam tuần cánh bất hoàn, Nhị phi sái lệ trúc thành ban” 虞帝南巡更不還, 二妃洒淚竹成班 (Thương Ngô tức sự 蒼梧即事) Vua Ngu Đế đi tuần ở phương nam không về, Hai bà phi khóc rơi nước mắt làm trúc đốm hoa.

① Ban phát, chia cho.
② Bầy, giải, như ban kinh 班荊 giải chiếu kinh ra đất để ngồi.
③ Ngôi, thứ, hàng. Chỗ công chúng tụ hội, chia ra từng ban để phân biệt trên dưới gọi là ban. Cùng hàng với nhau gọi là đồng ban 同班.
④ Trở về, như ban sư 班師 đem quân về.
⑤ Khắp.
⑥ Ban mã 班馬 tiếng ngựa biệt nhau.
⑦ Vướng vít không tiến lên được.
⑧ Lang lổ.

① Lớp (học): 甲班 Lớp A; 專修班 Lớp chuyên tu;
② Hàng ngũ: 排班 Xếp hàng;
③ Tiểu đội: 警衛班 Tiểu đội cảnh vệ;
④ Kíp, ca, ban: 日夜三班 Mỗi ngày làm ba kíp (ca); 交班 Đổi kíp;
⑤ Chuyến, (chạy hoặc bay) theo chuyến: 我搭下一班飛機 Tôi sẽ đi chuyến máy bay sau; 五分鐘就有一班 Năm phút có một chuyến; 班車 Tàu chuyến;
⑥ Toán, tốp, lượt, đợt, đám, nhóm, tổ: 這班年輕人眞有力氣 Đám thanh niên ấy khỏe thật;
⑦ (văn) Vị thứ, ngôi thứ: 徐勉爲吏部上書，定爲十八班 Từ Miễn làm thượng thư bộ lại, định ra làm mười tám ngôi thứ (Tùy thư);
⑧ (quân) Điều, huy động: 班兵 Huy động quân đội;
⑨ (cũ) Gánh (hát): 戲班子 Gánh hát;
⑩ (văn) Ban phát, chia cho;
⑪ (văn) Bày ra, trải ra: 班荊道故 Bày cành kinh nói chuyện cũ;
⑫ (văn) Ban bố: 強起班春 Miễn cưỡng ban bố lệnh mùa xuân;
⑬ (văn) Trở về: 班師 Đem quân trở về;
⑭ (văn) Sắp đặt, xếp đặt: 周室班爵祿也，如之何？ Khi nhà Chu xếp đặt các tước lộc, thì làm thế nào? (Mạnh tử: Vạn Chương hạ);
⑮ (văn) Khắp: 車班内外 Xe khắp trong ngoài (Quốc ngữ: Tấn ngữ);
⑯ (văn) Ngang bằng, ngang hàng: 伯夷，伊尹於孔子，若是班乎？ Bá Di, Y Doãn và Khổng Tử chẳng phải là ngang bằng nhau ư? (Mạnh tử: Công Tôn Sửu thượng);
⑰ (văn) Chần chừ không tiến lên được;
⑱ (văn) Lang lổ (như 斑, bộ 文);
⑲ [Ban] (Họ) Ban.

Chia ra. Chia cho — Hàng lối — thứ bậc. Ngang nhau — Trở về. Quay về — Họ người — Dùng như chữ Ban 斑. Xem Ban bạch, Ban bác.

(1) team
(2) class
(3) squad
(4) work shift
(5) ranking
(6) CL:個|个[ge4]
(7) classifier for groups

vết sẹo

1. (Danh) Sẹo.

① Sẹo.

Sẹo: 瘢痕 Vết sẹo.

Lở loét — Rôm xảy.

(1) mark
(2) scar on the skin

bị bệnh ban

(y) Ban: 紅癍 Ban đỏ.

1. quanh co
2. quay về
3. chủng loại

1. (Phó) Quanh co, quấn quýt. ◎Như: “bàn du” 般遊 chơi loanh quanh, “bàn hoàn” 般桓 quấn quýt không nỡ rời.
2. (Động) Tải đi. ◎Như: “bàn vận” 般運 vận tải.
3. (Tính) Vui, thích. ◇Tuân Tử 荀子: “Trung thần nguy đãi, sàm nhân bàn hĩ” 忠臣危殆, 讒人般矣 (Phú 賦) Trung thần nguy nan, kẻ gièm pha thích chí.
4. (Tính) Lớn. ◇Mạnh Tử 孟子: “Bàn lạc đãi ngạo, thị tự cầu họa dã” 般樂怠敖, 是自求禍也 (Công Tôn Sửu thượng 公孫丑上) Cuộc vui lớn, lười biếng, ngạo mạn, đó là tự vời họa đến vậy.
5. Một âm là “ban”. (Động) Đem về, trở lại. § Thông “ban” 班. ◎Như: “ban sư” 般師 đem quân về.
6. (Danh) Bực, loại, hàng, lớp, kiểu. ◎Như: “nhất ban” 一般 một bực như nhau, “giá ban” 這般 bực ấy, “nhất ban tình huống” 一般情況 tình hình chung. ◇Tây du kí 西遊記: “Giá yêu hầu thị kỉ niên sanh dục, hà đại xuất sanh, khước tựu giá bàn hữu đạo?” 這妖猴是幾年生育, 何代出生, 卻就這般有道 (Đệ tam hồi) Con khỉ yêu quái đó đẻ ra năm nào, xuất sinh đời nào, mà lại có được đạo pháp bực ấy?
7. (Tính) Giống như, đồng dạng. ◎Như: “tỉ muội bàn đích cảm tình” 姊妹般的感情 cảm tình giống như chị em.
8. Lại một âm là “bát”. (Danh) “Bát-nhã” 般若 dịch âm chữ Phạn "prajñā", nghĩa là trí tuệ, trí tuệ thanh tịnh.

(1) sort
(2) kind
(3) class
(4) way
(5) manner

1. (Động) Phân tích, phân biệt, nhận rõ. ◎Như: “bất biện thúc mạch” 不辨菽麥 không phân biệt lúa đỗ (chỉ người ngu tối). ◇Dịch Kinh 易經: “Biện thị dữ phi” 辨是與非 (Hệ từ hạ 繫辭下) Phân biệt phải trái.
2. (Động) Tranh luận, biện bác. § Thông “biện” 辯. ◇Thương quân thư 商君書: “Khúc học đa biện” 曲學多辨 (Canh pháp 外內) Cái học khúc mắc thì hay tranh cãi.
3. Một âm là “biến”. (Phó) Khắp.
4. Một âm là “ban”. (Động) Ban bố. § Thông “ban” 班. ◇Hán Thư 漢書: “Lại dĩ văn pháp giáo huấn ban cáo” 吏以文法教訓辨告 (Cao Đế kỉ hạ 高帝紀下) Quan lại dùng văn pháp dạy dỗ ban bố cho biết.

ban bố ra, ban phát

1. (Động) Cấp phát, trao tặng, tưởng thưởng. ◎Như: “ban phát” 頒發 cấp phát. ◇Tống sử 宋史: “Phàm hữu ban khao, quân cấp quân lại, thu hào bất tư” 凡有頒犒, 均給軍吏, 秋毫不私 (Nhạc Phi truyện 岳飛傳) Khi có ban thưởng, phân chia đồng đều cho quân quan, không một chút nào thiên vị.
2. (Động) Tuyên bố, công bố. ◎Như: “ban bố” 頒布 công bố.
3. (Tính) Trắng đen xen lẫn. § Thông “ban” 斑. ◎Như: “đầu phát ban bạch” 頭髮頒白 tóc hoa râm, tóc nửa bạc nửa đen.

① Tuyên bố, công bố, ban bố ra: 頒布法令 Ban bố một pháp lệnh;
② Ban cho, ban cấp, phát, trao tặng: 頒發獎旗 Ban cho lá cờ danh dự; 頒發獎章 Trao tặng huy chương; 校長頒榮譽學位給他 Hiệu trưởng trao tặng học vị danh dự cho anh ấy;
③ (văn) Như 斑 (bộ 文).

(1) to promulgate
(2) to send out
(3) to issue
(4) to grant or confer

ban bố ra, ban phát

1. Giản thể của chữ 頒.

① Tuyên bố, công bố, ban bố ra: 頒布法令 Ban bố một pháp lệnh;
② Ban cho, ban cấp, phát, trao tặng: 頒發獎旗 Ban cho lá cờ danh dự; 頒發獎章 Trao tặng huy chương; 校長頒榮譽學位給他 Hiệu trưởng trao tặng học vị danh dự cho anh ấy;
③ (văn) Như 斑 (bộ 文).

Như 頒

(1) to promulgate
(2) to send out
(3) to issue
(4) to grant or confer