Tra từ: 諦 - Từ điển Hán Nôm

諦

Âm Pinyin: dì ㄉㄧˋ, tí ㄊㄧˊ
Tổng nét: 16
Bộ: yán 言 (+9 nét)
Lục thư: hình thanh & hội ý
Hình thái: ⿰言帝
Nét bút: 丶一一一丨フ一丶一丶ノ丶フ丨フ丨
Thương Hiệt: YRYBB (卜口卜月月)
Unicode: U+8AE6
Độ thông dụng trong Hán ngữ cổ: trung bình
Độ thông dụng trong tiếng Trung hiện đại: trung bình

Âm đọc khác

Âm Hán Việt: đế
Âm Nôm: đế
Âm Nhật (onyomi): テイ (tei), タイ (tai)
Âm Nhật (kunyomi): あきら.める (akira.meru), つまびらか (tsumabiraka), まこと (makoto)
Âm Hàn: 체
Âm Quảng Đông: dai3

Tự hình 2

Dị thể 4

啼諟谛𧫚

Không hiện chữ?

dì ㄉㄧˋ

phồn thể

Từ điển phổ thông

xét kỹ

Từ điển trích dẫn

1. (Phó) Kĩ càng, kĩ lưỡng. ◎Như: “đế thị” 諦視 coi kĩ càng. ◇Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: “Đệ tử tắc tẩy nhĩ đế thính” 弟子則洗耳諦聽 (Đệ nhất hồi) Đệ tử (xin) rửa tai lắng nghe.
2. (Động) Xem xét kĩ. ◇Quan Duẫn Tử 關尹子: “Đế hào mạt giả bất kiến thiên địa chi đại, thẩm tiểu âm giả bất văn lôi đình chi thanh” 諦毫末者不見天地之大, 審小音者不聞雷霆之聲 (Cửu dược 九藥) Kẻ xem xét những sự chi li thì không thấy cái lớn của trời đất, người thẩm định tiếng nhỏ thì không nghe tiếng của sấm sét.
3. (Danh) Đạo lí, nghĩa lí, chân lí. § Ghi chú: Chữ nhà Phật dùng như nghĩa chữ “chân ngôn” 真言. ◎Như: tham thấu lẽ thiền gọi là “đắc diệu đế” 得妙諦 được phép rất mầu. Nhà Phật nói đời người là khổ, đúng là khổ, thế là “khổ đế” 苦諦. Sở dĩ phải khổ là vì trước đã làm nhiều nhân xấu như tham lam, giận dữ, ngu si nó gom góp lại thành các nỗi khổ, thế là “tập đế” 集諦. Muốn cho khỏi khổ, cần phải tới cõi Niết-bàn tịch diệt, không còn khổ nữa, thế là “diệt đế” 滅諦. Muốn được tới cõi Niết-bàn, cần phải tu đạo, thế là “đạo đế” 道諦, bốn điều này đúng thực không sai, nên gọi là “tứ đế” 四諦.
4. Một âm là “đề”. (Động) Khóc lóc.

Từ điển Trần Văn Chánh

(văn) ① Kĩ, tỉ mỉ, chăm chú.【諦視】đế thị [dìshì] Nhìn kĩ, chăm chú nhìn;
② (tôn) Lẽ, ý nghĩa, (đạo) lí, lời chân thật, chân ngôn: 眞諦 Lẽ phải, chân lí; 妙諦 Chân lí vi diệu; 四諦 Tứ đế (bốn chân ngôn của nhà Phật).

Từ điển Trung-Anh

(1) to examine
(2) truth (Buddhism)

Từ ghép 8

dì shì 諦視 • dì tīng 諦聽 • Fàn dì gāng 梵諦岡 • jiē dì 揭諦 • shěn dì 審諦 • sì dì 四諦 • sì shèng dì 四聖諦 • zhēn dì 真諦

tí ㄊㄧˊ

Từ điển trích dẫn

1. (Phó) Kĩ càng, kĩ lưỡng. ◎Như: “đế thị” 諦視 coi kĩ càng. ◇Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: “Đệ tử tắc tẩy nhĩ đế thính” 弟子則洗耳諦聽 (Đệ nhất hồi) Đệ tử (xin) rửa tai lắng nghe.
2. (Động) Xem xét kĩ. ◇Quan Duẫn Tử 關尹子: “Đế hào mạt giả bất kiến thiên địa chi đại, thẩm tiểu âm giả bất văn lôi đình chi thanh” 諦毫末者不見天地之大, 審小音者不聞雷霆之聲 (Cửu dược 九藥) Kẻ xem xét những sự chi li thì không thấy cái lớn của trời đất, người thẩm định tiếng nhỏ thì không nghe tiếng của sấm sét.
3. (Danh) Đạo lí, nghĩa lí, chân lí. § Ghi chú: Chữ nhà Phật dùng như nghĩa chữ “chân ngôn” 真言. ◎Như: tham thấu lẽ thiền gọi là “đắc diệu đế” 得妙諦 được phép rất mầu. Nhà Phật nói đời người là khổ, đúng là khổ, thế là “khổ đế” 苦諦. Sở dĩ phải khổ là vì trước đã làm nhiều nhân xấu như tham lam, giận dữ, ngu si nó gom góp lại thành các nỗi khổ, thế là “tập đế” 集諦. Muốn cho khỏi khổ, cần phải tới cõi Niết-bàn tịch diệt, không còn khổ nữa, thế là “diệt đế” 滅諦. Muốn được tới cõi Niết-bàn, cần phải tu đạo, thế là “đạo đế” 道諦, bốn điều này đúng thực không sai, nên gọi là “tứ đế” 四諦.
4. Một âm là “đề”. (Động) Khóc lóc.

Có 2 kết quả: