Tra từ: nài - Từ điển Hán Nôm

佴

nài ㄋㄞˋ [èr ㄦˋ, mǐ ㄇㄧˇ]

U+4F74, tổng 8 nét, bộ rén 人 (+6 nét)
phồn & giản thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

họ Nại

Từ điển trích dẫn

1. (Động) Phụ theo, theo sau.
2. Một âm là “Nại”. (Danh) Họ “Nại”.

Từ điển Trần Văn Chánh

(văn) Đặt để, dừng lại.

Từ điển Trần Văn Chánh

(Họ) Nại.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Số hai — Hạng thứ — Như chữ Nhị 二 — Một âm là Nại. Họ người.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Họ người — Một âm là Nhị. Xem Nhị.

Tự hình 2

Bình luận 0

奈

nài ㄋㄞˋ

U+5948, tổng 8 nét, bộ dà 大 (+5 nét)
phồn & giản thể, hội ý

Từ điển phổ thông

tự nhiên, vốn có, sẵn có

Từ điển trích dẫn

1. (Động) Đối phó, xử trí, lo liệu. ◎Như: “vô kế nại” 無計奈 không cách gì để đối phó. ◇Hoài Nam Tử 淮南子: “Duy vô hình giả, vô khả nại dã” 唯無形者, 無可奈也 (Binh lược 兵略) Chỉ có cái vô hình là không sao đối phó được.
2. (Động) Kham, chịu được, có thể. § Thông “nại” 耐. ◇Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: “La khâm bất nại thu phong lực, Tàn lậu thanh tồi thu vũ cấp” 羅衾不奈秋風力, 殘漏聲摧秋雨急 (Đệ tứ thập ngũ hồi) Chăn là không chịu nổi sức gió thu, Tiếng giọt canh tàn giục giã mưa thu.
3. (Liên) Nhưng mà, khổ nỗi. ◇Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: “(Phụng Thư) đãi yếu hồi khứ, nại sự vị tất” (鳳姐)待要回去, 奈事未畢 (Đệ thập tứ hồi) (Phượng Thư) chỉ muốn về ngay, nhưng mà công việc chưa xong (nên đành chịu).
4. (Trợ) Trợ từ ngữ khí: sao mà. ◇Nguyễn Trãi 阮廌: “Thần Phù hải khẩu dạ trung qua, Nại thử phong thanh nguyệt bạch hà” 神符海口夜中過, 奈此風清月白何 (Quá Thần Phù hải khẩu 過神苻海口) Giữa đêm đi qua cửa biển Thần Phù, Sao mà nơi đây gió mát trăng thanh đến thế?
5. (Danh) Tên trái cây. § Thông “nại” 柰.

Từ điển Thiều Chửu

① Nại hà 奈何 nài sao.

Từ điển Trần Văn Chánh

① (văn) Đối phó, làm sao đối phó: 唯無形者無可奈也 Chỉ có cái vô hình kia là không làm sao đối phó được (Hoài Nam tử: Binh lược huấn); 無計奈 Không cách gì để đối phó;
② (văn) Chịu được, có thể (dùng như 耐, bộ 而): 鶯喧奈細聽 Tiếng chim oanh kêu vang chịu được lắng tai nghe nhỏ (Tư Không Đồ: Thoái cư mạn đề);
③ Khổ nỗi: 汝雖深通謀略，此地奈無城郭，又無險阻，守之極難 Ông tuy am hiểu mưu lược, nhưng vùng này khổ nỗi không có thành quách, lại không hiểm trở, rất khó giữ được (Tam quốc diễn nghĩa);
④ 【奈何】nại hà [nàihé] Thế nào, ra sao, làm sao được: 奈何他不得 Không làm thế nào nó được; 民不懼死，奈何以死懼之？ Dân không sợ chết, sao lại lấy cái chết doạ dân?; 無可奈何花落去 Hoa đã rụng đi rồi không làm sao được (Án Thù: Hoán khê sa);
⑤ 【奈…何】 nại... hà [nài... hé] (văn) Làm thế nào đối với, đối phó thế nào, làm sao được: 韓，魏能奈我何！ Hàn và Nguỵ làm gì được ta! (Hàn Phi tử).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Làm sao. Thế nào ( tiếng dùng để hỏi ).

Từ điển Trung-Anh

how can one help

Tự hình 4

Dị thể 3

柰耐奈

Không hiện chữ?

Chữ gần giống 1

奈

Không hiện chữ?

Từ ghép 37

Một số bài thơ có sử dụng

Bình luận 0

柰

nài ㄋㄞˋ

U+67F0, tổng 9 nét, bộ mù 木 (+5 nét)
phồn & giản thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

cây nại

Từ điển trích dẫn

1. (Danh) Cây “nại”, thuộc họ “tần”, trái tròn, vàng hoặc đỏ, ăn được, gọi là “tần quả” 蘋果.
2. (Phó) Nài. § Thông “nại” 奈. ◎Như: “nại hà” 柰何 nài sao?

Từ điển Thiều Chửu

① Quả nại, một loài như quả lần.
② Nài, như nại hà 柰何 nài sao? nay thông dụng chữ nại 奈.

Từ điển Trần Văn Chánh

① Quả nại (một loại táo tây);
② (văn) Như 奈 (bộ 大).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dùng như chữ Nại 奈.

Từ điển Trung-Anh

(1) crab-apple
(2) how can one help

Tự hình 3

Dị thể 3

㮈㮏奈

Không hiện chữ?

Một số bài thơ có sử dụng

Bình luận 0

耏

nài ㄋㄞˋ [ér ㄦˊ]

U+800F, tổng 9 nét, bộ ér 而 (+3 nét)
phồn & giản thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

hình phạt cắt bỏ râu trên má (thời xưa)

Từ điển Trần Văn Chánh

(văn) Râu trên má, râu quai nón.

Từ điển Trần Văn Chánh

Hình phạt cắt bỏ râu trên má (thời xưa).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tội nhẹ, chưa bị gọt tóc — Họ người.

Tự hình 2

Dị thể 4

而耐𦓎𦓘

Không hiện chữ?

Bình luận 0

耐

nài ㄋㄞˋ [néng ㄋㄥˊ]

U+8010, tổng 9 nét, bộ ér 而 (+3 nét)
phồn & giản thể, hội ý

Từ điển phổ thông

1. chịu đựng, nhịn
2. ria mép

Từ điển trích dẫn

1. (Động) Chịu nhịn, chịu đựng. ◎Như: “nại cơ” 耐飢 chịu được đói, “nại khổ” 耐苦 chịu khổ. ◇Nguyễn Du 阮攸: “Nại đắc phong sương toàn nhĩ tính” 耐得風霜全爾性 (Thành hạ khí mã 城下棄馬) Chịu được phong sương, trọn tánh trời.
2. (Phó) Lâu, bền. ◎Như: “nại dụng” 耐用 dùng lâu bền.
3. (Danh) Hình phạt nhẹ thời xưa, chỉ cắt râu và tóc mai mà không cắt tóc.
4. (Danh) Tài năng, bản lĩnh. ◎Như: “năng nại” 能耐 bản lĩnh.

Từ điển Thiều Chửu

① Chịu nhịn, như nại cơ 耐飢 chịu nhịn được đói, nại khổ 耐苦 chịu nhịn được khổ.
② Râu mép.
③ Một âm là năng. Ngày xưa dùng như chữ năng 能.

Từ điển Trần Văn Chánh

Bền bỉ, kiên nhẫn, chịu đựng: 令人不可耐 Làm cho người ta không chịu đựng được; 吃苦耐勞 Chịu khổ chịu cực.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chịu đựng. Nhịn chịu. Td: Nhẫn nại ( nhịn nhục chịu đựng ) — Một âm là Năng. Xem Năng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dùng như chữ Năng 能 — Một âm khác là Nại. Xem Nại.

Từ điển Trung-Anh

(1) capable of enduring
(2) able to tolerate
(3) patient
(4) durable
(5) hardy
(6) resistant

Tự hình 3

Dị thể 5

奈耏能𡬪𩈃

Không hiện chữ?

Từ ghép 66

Một số bài thơ có sử dụng

Bình luận 0

能

nài ㄋㄞˋ [nái ㄋㄞˊ, néng ㄋㄥˊ, tái ㄊㄞˊ, tài ㄊㄞˋ, xióng ㄒㄩㄥˊ]

U+80FD, tổng 10 nét, bộ ròu 肉 (+6 nét)
phồn & giản thể, tượng hình

Từ điển trích dẫn

1. (Danh) Con “năng”, một con vật theo truyền thuyết, như con gấu, chân như hươu.
2. (Danh) Tài cán, bản lãnh. ◎Như: “trí năng” 智能 tài trí. ◇Luận Ngữ 論語: “Phu tử thánh giả dư? Hà kì đa năng dã” 夫子聖者與?何其多能也 (Tử Hãn 子罕) Phu tử phải là thánh chăng? Sao mà nhiều tài thế.
3. (Danh) Người có tài, nhân tài. ◇Tư Mã Thiên 司馬遷: “Chiêu hiền tiến năng, hiển nham huyệt chi sĩ” 招賢進能, 顯巖穴之士 (Báo Nhậm Thiếu Khanh thư 報任少卿書) Vời người hiền, tiến cử người tài, làm hiển lộ kẻ sĩ ở ẩn trong hang trong núi.
4. (Danh) Công dụng. ◇Liễu Tông Nguyên 柳宗元: “Khả dĩ nhiễm dã, danh chi dĩ kì năng, cố vị chi Nhiễm khê” 可以染也, 名之以其能, 故謂之染溪 (Ngu khê thi tự 愚溪詩序) (Nước ngòi) có thể nhuộm vật được, đặt tên ngòi theo công dụng của nó, cho nên gọi là ngòi Nhiễm.
5. (Danh) Một loại hí kịch cổ của Nhật Bản. ◎Như: “Mộng huyễn năng” 夢幻能.
6. (Danh) Năng lượng vật chất. ◎Như: “điện năng” 電能, “nhiệt năng” 熱能, “nguyên tử năng” 原子能.
7. (Tính) Có tài cán. ◎Như: “năng nhân” 能人 người có tài, “năng viên” 能員 chức quan có tài, “năng giả đa lao” 能者多勞 người có tài nhiều nhọc nhằn.
8. (Động) Làm (nổi), gánh vác (nổi). ◇Mạnh Tử 孟子: “Thị bất vi dã, phi bất năng dã” 是不爲也, 非不能也 (Lương Huệ Vương thượng 梁惠王上) Ấy là không làm, chứ không phải là không làm nổi vậy.
9. (Động) Hòa hợp, hòa thuận. ◇Thi Kinh 詩經: “Nhu viễn năng nhĩ” 柔遠能邇 (Đại Nhã 大雅, Dân lao 民勞) Khiến cho kẻ xa được yên ổn và dân ở gần hòa thuận.
10. (Động) Tới, đạt tới. ◇Chiến quốc sách 戰國策: “Kì địa bất năng thiên lí” 其地不能千里 (Triệu sách nhất 趙策一) Đất đó không tới nghìn dặm.
11. (Phó) Có thể, khả dĩ. ◇Luận Ngữ 論語: “Văn nghĩa bất năng tỉ, bất thiện bất năng cải, thị ngô ưu dã” 聞義不能徙, 不善不能改, 是吾憂也 (Thuật nhi 述而) Nghe điều nghĩa mà không thể làm theo, có lỗi mà không thể sửa đổi, đó là những mối lo của ta.
12. (Phó) Chỉ. ◇Tô Thức 蘇軾: “Thanh cảnh qua nhãn năng tu du” 清境過眼能須臾 (Chu trung dạ khởi 舟中夜起) Cảnh đẹp đi qua trước mắt chỉ là một thoáng chốc.
13. (Phó) Nên. ◇Kiều Cát 喬吉: “Năng vi quân tử nho, mạc vi tiểu nhân nho” 能為君子儒, 莫為小人儒 (Kim tiền kí 金錢記) Nên làm nhà nho quân tử, chớ làm nhà nho tiểu nhân.
14. Một âm là “nai”. (Danh) Con ba ba có ba chân.
15. Một âm là “nại”. Cũng như “nại” 耐.

Từ điển Thiều Chửu

① Tài năng, như năng viên 能員 chức quan có tài.
② Hay, sức làm nổi gọi là năng. Như thị bất vi dã, phi bất năng dã 是不爲也，非不能也 ấy là không làm, chứ không phải là không làm nổi vậy.
③ Thuận theo, như nhu viễn năng nhĩ 柔遠能邇 (Thi Kinh 詩經) khiến cho kẻ xa quy phục về gần.
④ Con năng, một loài như con gấu.
⑤ Một âm là nai. Con ba ba có ba chân.
⑥ Lại một âm nữa là nại. Cùng nghĩa với chữ nại 耐.
⑦ Vật lí gọi cái gì tạo ra công sức là năng, như điện năng 電能.

Từ điển Trần Văn Chánh

① Tài năng, tài cán, năng lực, khả năng: 無能 Không có tài năng; 他是一個能手 Anh ấy là một người (giỏi) có tài;
② Năng, năng lượng; 原子能 Năng lượng nguyên tử;
③ Được, làm được, làm nổi, biết, có khả năng: 我幹這個工作能行嗎？ Tôi làm công tác này được chứ?; 她好多了，能下床了 Chị ta đỡ nhiều, xuống giường rồi được đấy; 是不爲也，非不能也 Ấy là không làm, chứ không phải là không làm được; 人之所不學而能者，其良能也 Người ta không học mà làm được là nhờ ở lương năng (Mạnh tử); 寡人已知將軍能用兵矣 Quả nhân đã biết tướng quân có khả năng dùng binh rồi (Sử kí);
④ Có thể: 他一分鐘能打一百八十個字 Anh ấy có thể đánh 180 chữ trong một phút. 【能夠】năng cấu [nénggòu] Có thể, có khả năng: 能夠獨立工作 Có thể tự đảm đang công việc; 他能夠說三種外國語 Anh ấy có thể nói ba thứ tiếng nước ngoài;
⑤ (văn) Thuận theo: 柔遠能邇 Khiến cho kẻ xa quy phục về gần (với mình);
⑥ (văn) Hoà mục, hoà thuận: 笵鞅與欒盈爲公族大夫而不相能 Phạm Ưởng và Loan Doanh đều là công tộc đại phu nhưng không hoà thuận nhau (Tả truyện: Tương công nhị thập nhất niên);
⑦ (văn) Như thế: 雙鷺能忙翻白雪 Đôi cò bay vội như thế làm cho tuyết trắng bị xới lên (Uông Tảo: Tức sự thi);
⑧ (văn) Con năng (tương tự con gấu).

Từ điển Trần Văn Chánh

Chịu được (dùng như 耐, bộ 而): 鳥獸希毛，其性能暑 Chim và muông ở đây đều ít lông, có tính chịu được nắng nóng (Triều Thác: Ngôn thú biên bị tái sớ).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dùng như chữ Nại 耐 — Họ người — Một âm là Năng. Xem Năng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một loài thú tựa gấu, nhưng chân lại giống chân hươu — Có thể — Làm nổi việc — Sự tài giỏi để làm nổi công việc. Td: Tài năng. Khả năng.

Tự hình 4

Dị thể 7

䏻熊竜而耐螚𦝕

Không hiện chữ?

Từ ghép 1

Một số bài thơ có sử dụng

Bình luận 0

萘

nài ㄋㄞˋ

U+8418, tổng 11 nét, bộ cǎo 艸 (+8 nét)
phồn & giản thể, hình thanh

Từ điển phổ thông

chất naptalin (công thức hoá học: C10H8)

Từ điển Trần Văn Chánh

(hoá) Naptalin (hợp chất hữu cơ, công thức C10H8).

Từ điển Trung-Anh

naphthalene C10H8

Tự hình 2

Từ ghép 4

Bình luận 0

螚

nài ㄋㄞˋ

U+879A, tổng 16 nét, bộ chóng 虫 (+10 nét)
phồn & giản thể

Từ điển Trung-Anh

Eristalis tenax

Tự hình 1

Dị thể 3

䘅能𦑴

Không hiện chữ?

Chữ gần giống 2

熋䘅

Không hiện chữ?

Bình luận 0

褦

nài ㄋㄞˋ

U+8926, tổng 15 nét, bộ yī 衣 (+10 nét)
phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

1. không biết, không hiểu
2. mũ che nắng

Từ điển trích dẫn

1. § Xem “nại đái” 褦襶.

Từ điển Thiều Chửu

① Nại đái 褦襶 đương mùa nắng nực mặc diện sang xin vào yết kiến là không hiểu sự. Vì thế nên người không hiểu sự mà cứ nói lải nhải mãi khiến cho người ta khó chịu gọi là nại đái.

Từ điển Trần Văn Chánh

(văn) ① Ngớ ngẩn, ngờ nghệch, không hiểu việc, không tế nhị;
② Mũ lá cọ đội trong mùa hè để che mưa nắng, nón tơi;
③ 【褦襶】nại đái [nàidài] Như 褦 [nài] nghĩa ①,
②.

Từ điển Trần Văn Chánh

(văn) Quần áo lếch thếch, ăn mặc lôi thôi: 褦襶 [lede] Ăn mặc lôi thôi, quần áo xốc xếch.

Từ điển Trung-Anh

(1) ignorant
(2) sun hat

Tự hình 1